Liczba opadania – co oznacza i jak poprawić

Liczba opadania: co to jest i dlaczego decyduje o wartości partii

Liczba opadania (Falling Number, metoda Hagberga–Pertena) to czas w sekundach potrzebny do opadnięcia tłoka w podgrzewanej zawiesinie mąki/śruty z wodą. Parametr pośrednio opisuje aktywność amylaz – enzymów rozkładających skrobię. Im niższa liczba opadania, tym większa aktywność amylaz, co najczęściej jest skutkiem porośnięcia ziarna (kiełkowania w kłosie po opadach). W praktyce przekłada się to na gorszą wartość wypiekową pszenicy i ryzyko potrąceń lub odrzutu w skupie.

Jak interpretować wynik (pszenica) – tabela orientacyjna

Uwaga: progi zależą od odbiorcy i umowy handlowej. Tabela służy wstępnej ocenie ryzyka oraz planowaniu logistyki (suszenie, separacja, magazynowanie).

Liczba opadania [s]	Co to oznacza	Ryzyko w skupie	Co zrobić w praktyce
< 180	Bardzo wysoka aktywność amylaz (często porośnięcie)	Duże potrącenia / ryzyko odrzutu w konsumpcji	Separuj partię; szybkie dosuszenie i schłodzenie; rozważ inne przeznaczenie, jeśli kontrakt nie dopuszcza mieszania
180–220	Strefa pogranicza dla pszenicy konsumpcyjnej	Potencjalne potrącenia	Doczyszczenie, stabilizacja wilgotności; mieszanie wyłącznie jeśli dopuszcza umowa i w granicach jakości
220–350	Zakres zwykle akceptowany dla wypieków	Niskie	Standardowe składowanie; kontrola temperatury i wilgotności masy
> 350–400+	Niska aktywność amylaz	Zwykle brak potrąceń	Normalny obrót; pamiętaj, że skrajnie wysoka LO nie zawsze poprawia pieczywo

Jak przebiega badanie liczby opadania (w skrócie)

• Próbka ziarna jest mielona (lub używa się standaryzowanej mąki/śruty).
• Powstaje zawiesina z wodą, którą podgrzewa się w łaźni wodnej.
• Tłok (zgęstnik) opada przez gęstniejącą masę; czas opadania (w sekundach) to wynik.

Wynik zależy głównie od aktywności amylaz. Porośnięcie zwiększa aktywność enzymów, rozrzedza kleik skrobiowy i skraca czas opadania (niska LO). Dosuszenie po zbiorze stabilizuje stan ziarna, ale nie „naprawia” już uszkodzeń enzymatycznych powstałych w polu.

Co obniża liczbę opadania – czynniki ryzyka

• Opady na dojrzałe kłosy i długotrwała wysoka wilgotność powietrza → uruchomienie kiełkowania.
• Opóźniony zbiór po okresie deszczowym lub rosach porannych.
• Nierównomierne dojrzewanie łanu (mieszanie partii z obszarów o różnym stopniu dojrzałości).
• Uszkodzenia kłosa i okrywy owocowo-nasiennej (łatwiejszy dostęp wody).
• Odmiana – zróżnicowana odporność na porost i stabilność parametru między sezonami.

Jak chronić liczbę opadania w sezonie i po zbiorze

• Priorytety zbioru – pierwszeństwo dla kwater i odmian wrażliwszych oraz pól narażonych na opady/rosy.
• Warunki zbioru – koszenie w „oknie pogodowym”, unikanie mokrych poranków; krótka droga do miejsca dosuszania.
• Dosuszenie i schłodzenie – szybkie uruchomienie wentylacji; przy potrzebie susz niską/umiarkowaną temperaturą.
• Separacja partii – osobne składowanie ziarna o różnej wilgotności/pochodzeniu; brak mieszania „w ciemno”.
• Dokumentacja – opis kwatery, daty zbioru, warunków; ułatwia wykrycie źródła problemu i rozmowy handlowe.

Mit a rzeczywistość: czy suszenie podnosi liczbę opadania?

Suszenie nie „podnosi” liczby opadania w rozumieniu naprawy szkód. Zatrzymuje dalsze pogarszanie parametru, stabilizując ziarno, ale enzymatyczne skutki porośnięcia pozostają. Dlatego kluczowe jest zapobieganie (termin zbioru, szybka logistyka, separacja) i dopiero potem działania porządkowe (doczyszczenie, chłodzenie).

Mieszanie partii – kiedy ma sens, a kiedy nie

• Tylko jeśli pozwala umowa i w granicach jakości odbiorcy; wymagaj pisemnego potwierdzenia zasad.
• Znaj proporcje – wykonaj małą próbę mieszania i badanie kontrolne, zanim zdecydujesz o całej partii.
• Nie mieszaj „mokrej z suchą” – ryzyko kondensacji, grzania i dalszej degradacji jakości.

Próbkowanie do badania – checklista

• Próbka zbiorcza z wielu miejsc/strumieni (różne big-bagi, warstwy silosu, początek i koniec transportu).
• Unikaj „wierzchnich garści”; pobierz także z głębszych warstw.
• Dokładnie wymieszaj i zredukuj metodą ćwiartowania do ok. 0,5–1,0 kg.
• Opis na worku: partia, pole/kwatera, data zbioru; trzymaj serię dowodową do ewentualnego porównania.

Masz niską liczbę opadania? Plan awaryjny krok po kroku

1. Szybko osusz i schłódź partię; usuń ogniska zawilgocenia (przemieszanie, aeracja).
2. Doczyszczanie – odseparuj frakcje lekkie i poślady; często poprawia ocenę partii handlowej.
3. Wynik kontrolny – zbadaj próbkę po zabiegach, aby potwierdzić efekt.
4. Strategia zbytu – w oparciu o wyniki i umowę: konsumpcja (jeśli mieścisz się w progu) lub alternatywne przeznaczenie.

FAQ – najczęstsze pytania

Czy liczba opadania zawsze powinna być jak najwyższa?
Nie. Dla wypieku liczy się zakres (zwykle 220–350 s). Skrajnie wysoka LO nie gwarantuje lepszego pieczywa.

Dlaczego wynik w gospodarstwie bywa inny niż w laboratorium?
Wpływ ma reprezentatywność próbki, wilgotność/temperatura materiału i sprzęt pomiarowy. Metody laboratoryjne są referencyjne; różnice kilkunastu sekund LO i 0,5–1,0 p.p. wilgotności są typowe.

Jak często badać liczbę opadania?
W latach z ryzykiem opadów w fazie dojrzałości – każdą większą partię przeznaczoną na konsumpcję; dodatkowo po doczyszczeniu i przed zbytem, aby potwierdzić stan partii.

Badania gleby, ziarna i Nmin zamówisz w naszym sklepie.