Analiza ziarna: białko, liczba opadania, wilgotność i gęstość – jak czytać wyniki i co naprawdę wpływa na cenę skupu

Dlaczego to ważne?

Dlaczego to ważne?
Parametry jakościowe ziarna decydują o przeznaczeniu partii (konsumpcja/pasza), a często też o premii lub potrąceniach w skupie. Poniżej wyjaśniamy, co oznaczają najczęściej badane wskaźniki, jakie zakresy są typowo przyjmowane w obrocie (mogą różnić się między skupami i kontraktami) oraz jak praktycznie poprawić wynik kolejnych dostaw. Dlatego regularna analiza ziarna przed sprzedażą pozwala potwierdzić jakość partii i wynegocjować lepsze warunki

Najczęściej badane parametry ziarna

• Białko (%) – mówi o wartości technologicznej (pszenica chlebowa) i żywieniowej.
• Liczba opadania (s) – pośrednio ocenia aktywność enzymów amylolitycznych; niska wartość wskazuje na porośnięcie.
• Wilgotność (%) – kluczowa dla bezpieczeństwa magazynowania; decyduje o potrąceniach za suszenie.
• Masa hektolitra / „gęstość” (kg/hl) – wskaźnik wypełnienia i dorodności ziarna.
• Zanieczyszczenia i poślady (%) – udział nasion obcych, uszkodzonych, połamanych.
• Mikotoksyny (np. DON, aflatoksyny) – badane wg wymagań odbiorcy; krytyczne dla bezpieczeństwa żywności/pasz.

Tabela: co oznacza wynik i jak zwykle wpływa na cenę skupu

Uwaga: Widełki są orientacyjne dla rynku pszenicy w PL/EU. Każdy skup może mieć inne progi i przeliczniki. Zawsze sprawdź warunki kontraktu.

Parametr	Co oznacza	Typowe zakresy spotykane na rynku	Wpływ na jakość/cenę	Co możesz zrobić
Białko [%] (pszenica)	Zdolność wypiekowa, wartość technologiczna	<11,5 – paszowa; 11,5–12,5 – konsumpcyjna; ≥12,5 – chlebowa/premia	Wyższe białko zwykle = wyższa cena dla pszenicy chlebowej	Dobra agrotechnika azotowa, termin i dawki N, odmiana o wyższej zdolności do akumulacji białka
Liczba opadania [s]	Ryzyko porośnięcia, aktywność amylaz	<180 – wysokie ryzyko porośnięcia; 180–220 – pogranicze; 220–350 – pożądane dla piekarstwa	Niska LO = potrącenia/odrzut w konsumpcji	Termin zbioru, szybkie dosuszenie, unikanie długotrwałych opadów na dojrzałe ziarno
Wilgotność [%]	Trwałość w magazynie, koszty suszenia	≤14 – bezpieczne składowanie; 14–15 – ryzyko/konieczność dosuszenia; >15 – potrącenia	Wyższa wilgotność = koszty suszenia i strata masy	Szybkie dosuszenie po zbiorze, właściwa wentylacja, monitoring wilgotności
Masa hektolitra [kg/hl] (pszenica)	Dorodność i wypełnienie ziarna	<72 – słabe; 72–75 – akceptowalne; ≥76 – często premia	Wyższa MH = lepsza cena w konsumpcji	Dobór odmiany, termin siewu, ochrona przed chorobami kłosa, nawożenie potasem
Zanieczyszczenia [%]	Czystość partii	>2–3% często potrącenia	Zanieczyszczenia = ubytek i koszty czyszczenia	Dobre ustawienie kombajnu, czyszczenie, separacja przed dostawą

Kukurydza i żyto – na co patrzy skup?

• Kukurydza: kluczowa jest wilgotność (często bazowo 14–15% po suszeniu); dodatkowo zanieczyszczenia, uszkodzenia/połamane ziarno i – zależnie od odbiorcy – mikotoksyny.
• Żyto: większy nacisk na liczbę opadania i wilgotność; masa hektolitra i zanieczyszczenia również wpływają na kwalifikację partii.

Jak poprawić wynik – praktyczne wskazówki

1. Pobór reprezentatywnej próbki – mieszaj materiał z kilku miejsc/strumieni, unikaj „wierzchnich garści”. Z jednej partii przygotuj próbkę zbiorczą.
2. Szybkie dosuszenie – jeśli wilgotność przekracza poziomy bezpieczne do składu, dosusz partię jak najszybciej po zbiorze.
3. Czyszczenie – wstępna separacja usuwa nasiona chwastów, połamane ziarno i kurz, co może podnieść klasę.
4. Plan nawożenia N – pod białko w pszenicy rozważ dzielenie dawek i termin T2/T3; pilnuj siarki (S) dla lepszego wykorzystania N.
5. Dobór odmiany i ochrona kłosa – fuzariozy i porośnięcie obniżają liczbę opadania i MH.
6. Logistyka dostawy – unikaj długiego postoju mokrego ziarna; wentyluj i mierz wilgotność podczas składu.

Jak wygląda badanie ziarna w laboratorium?

1. Rejestracja próbki i nadanie kodu.
2. Przygotowanie: homogenizacja, ewentualne dosuszanie do analizy.
3. Pomiary rutynowe: białko (często NIR, potwierdzane metodą referencyjną), wilgotność, masa hektolitra, liczba opadania.
4. Parametry dodatkowe na życzenie odbiorcy (gluten, sedymentacja Zeleny, skrobia, mikotoksyny).
5. Raport: wyniki + ewentualna interpretacja i wskazówki. W Agralab możesz dodać kolejną próbkę z tej samej partii po wprowadzeniu korekt (np. doczyszczenie) i porównać efekty.

Najczęstsze pytania (FAQ)

Czy liczba opadania zawsze musi być „jak najwyższa”?
Nie. Dla pszenicy chlebowej zbyt niska LO obniży wartość wypiekową, ale ekstremalnie wysoka (np. >400 s) może wskazywać na bardzo niską aktywność enzymów – nie zawsze pożądane. Najczęściej akceptowany zakres to ~220–350 s – decyduje umowa handlowa.

Dlaczego wilgotnościomierz na gospodarstwie pokazuje inaczej niż laboratorium?
Ręczne mierniki działają szybko, ale mają ograniczoną dokładność i wrażliwość na temperaturę czy kalibrację dla danej odmiany. Laboratorium pracuje na urządzeniach referencyjnych i standaryzowanych procedurach, stąd rozbieżności 0,5–1,0 p.p. są typowe.

Ile próbki dostarczyć do badania?
Bezpiecznie przygotuj 0,5–1,0 kg ziarna z partii (próbka zbiorcza). W przypadku badań dodatkowych (np. mikotoksyny) laboratorium może poprosić o większą ilość – potwierdzimy to przy zleceniu.

Czy masa hektolitra to to samo co „gęstość”?
W obrocie zbożem pojęcia bywają używane zamiennie. Formalnie masa hektolitra (kg/hl) to masa objętości 100 litrów ziarna według określonej procedury zasypu. Im wyższa MH, tym ziarno zwykle bardziej dorodne.

Kiedy powtórzyć badanie?
Po doczyszczeniu lub dosuszeniu partii oraz zawsze, gdy wyniki laboratoryjne a wymagania odbiorcy różnią się nieznacznie – często niewielkie korekty pozwalają wejść w wyższy przedział cenowy.